Na podbój nowożytnej Europy – recenzja Europa Universalis II

Dzisiaj chciałbym poruszyć temat gry, dzięki której moja fascynacja historią osiągnęła apogeum. Wiele bowiem można czytać o kolonizacjach, o wojnach Rzeczpospolitej w XVII wieku czy o reformacji. Czyż nie jest jeszcze lepiej w tych wydarzeniach uczestniczyć? A przy okazji nieraz zmieniać bieg historii w sposób niesamowity. Tematem recenzji będzie Europa Universalis II.

Owa gra strategiczna czasu rzeczywistego autorstwa Paradox Interactive wydana została w 2001 roku, jednak mimo upływu lat nie utraciła na grywalności. Przenosi nas w realia quasi-historyczne nowożytności (XV-XIX wiek). W trakcie rozgrywki udostępniony został w całości kontynent europejski, a także wiele prowincji Bliskiego i Dalekiego Wschodu, wybrzeża Afryki oraz ziemie Nowego Świata.

Europa Universalis II - ładowanie
No to wchodzimy do gry.

Nieograniczony wybór frakcji

Wszystkie operacje wykonujemy z perspektywy mapy świata podzielonej na prowincje zbliżone do autentycznie wówczas istniejących (aczkolwiek pod tym względem porządny realizm osiągnięto dopiero w kolejnych odsłonach serii). Uczestniczymy w rywalizacji o globalną dominację pomiędzy poszczególnymi państwami. Wybór frakcji jest w zasadzie dowolny: możemy przejąć stery któregoś z większych imperiów jak Francja, Rosja czy Austria, ale równie dobrze spróbować sił w zarządzaniu mikropaństwami typu Hesji czy Nawarry. Mało tego, jeżeli taka jest nasza wola, istnieje także możliwość grania państwami indiańskimi czy afrykańskimi. W ich wypadku poziom cywilizacyjny nie pozwoli nam co prawda osiągać szczytów technologicznych (jest to moim zdaniem niepotrzebne ograniczenie), ale dzięki lokalnym podbojom, wypełnianiu zadań i głębokim reformom mamy szansę osiągnąć sukces.

Europa Universalis II - menu
W menu głównym mamy możliwość wyboru kampanii oraz państwa, którym zechcemy zagrać. Tutaj również ustalamy poziom trudności i warunki zwycięstwa.

Przeciwnicy w Europa Universalis II

Każdy kraj zarządzany jest przez sztuczną inteligencję, której ogólny poziom zaawansowania możemy dowolnie ustawić. Różnice pomiędzy skutecznością poszczególnych graczy komputerowych zależeć będą od ich sytuacji politycznej, stopnia rozwoju oraz strefy kulturowej. Z tego powodu zachodnia Europa zawsze będzie nieco wygrywać technologicznie nad wschodnią, zaś Indianie nie mają szans w konkurencji z kolonistami ze Starego Kontynentu.

Polityka wewnętrzna

Ustrój

Nasze zadanie polega na sprawnym i rozsądnym zarządzaniu państwem przy pomocy manipulowania różnymi współczynnikami. Przede wszystkim w trakcie kampanii możemy wpływać na sprawy wewnątrzustrojowe, które mają poważny wpływ na wszystkie pozostałe aspekty rozgrywki. I tak na przykład wyższy nacisk na centralizację spowoduje premię do szybkości rozwoju technologicznego, ale za to zwiększy ryzyko buntu. Od wyboru pomiędzy merkantylizmem a wolnym handlem zależeć będzie liczba i koszta naszych kupców. Jeżeli opowiemy się na innowacyjnością, zyskamy szybszy rozwój badań, kosztem jednak m. in. liczby misjonarzy. W kwestiach społecznych lawirujemy pomiędzy arystokracją i plutokracją, a także określamy stopień wolności chłopstwa. Z kolei w sprawach wojskowych mamy możliwość przesuwania suwaków pomiędzy ilością i jakością armii, doktryną morską i lądową oraz doktryną ofensywną i defensywną.

Europa Universalis II - polityka wewnętrzna
Polityka wewnętrzna jest niezwykle istotna w naszej przygodzie. Manipulujemy nią za pomocą odpowiednich suwaków.
Budżet

Sprawne dokonywanie reform w powyższych dziedzinach i dopasowywanie ich do zmiennej sytuacji politycznej jest pierwszym krokiem ku zwycięstwu. Kolejny stanowi odpowiednie rozdysponowanie budżetu pomiędzy stabilność, technologię lądową i morską, infrastrukturę oraz handel. Od ilości pieniędzy przekazywanych na badania zależeć będzie szybkość przeprowadzanych badań. Wypracowanie przewagi technologicznej nad rywalami stanowi poważny atut w bezpośredniej konfrontacji. Warto zwrócić uwagę, że część, a nawet większość pieniędzy możemy pozostawić w skarbcu. Pozwoli nam to np. na wykorzystanie ich do rekrutacji armii i rozbudowy prowincji, a także spłacenie pożyczek. Minusem chomikowania pieniędzy jest jednak postępująca inflacja, która z czasem okaże się jednym z największych problemów naszego imperium (obok inwestycji w stabilność).

Europa Universalis II - budżet
Podział dochodów pomiędzy poszczególne badania następuje w oknie budżetu.
Religia

Jako władcy de facto absolutni musimy także określić sytuację poszczególnych grup religijnych w naszym państwie. Wskaźniki tolerancji wpływają na lojalność poddanych o danym wyznaniu, a także na stosunki dyplomatyczne z państwami poszczególnych religii. To ważna sekcja, szczególnie po reformacji, kiedy to wraz z kolejnymi podbojami zróżnicowanie wyznaniowe państwa jest nieuniknione i trzeba sobie poradzić z narastającymi antagonizmami z tego wynikającymi. Dyskryminowanie danej mniejszości zwiększa ryzyko buntu, dlatego każdą ekspansję terytorialną wypada odpowiednio zaplanować. Nie zawsze bowiem przejmowanie prowincji innowierczej okaże się wartościowe, a wręcz może przynieść więcej szkód niż pożytku.

Europa Universalis II - religia
Poszczególne religie państwowe przynoszą pewne premie oraz straty. Dlatego nie bez znaczenia jest, czy należymy do grona sunnitów, czy katolików.

Współczynniki i jednostki główne

Powyżej scharakteryzowane sekcje w mniej lub bardziej bezpośredni sposób wpływają na przedstawione w górnej belce naszego widoku w Europa Universalis II współczynniki. Chodzi tu przede wszystkim o stabilność, złoto i siłę ludzką, a także liczbę dyplomatów, kupców, kolonizatorów i misjonarzy. Stabilność wahać się może od -3 do +3 i wpływa na ryzyko buntu w prowincjach. Warto więc dbać o jej wysoki poziom. Szczególnie że stabilność na najniższym poziomie uniemożliwia wypowiadanie wojen. Złoto wykorzystujemy do budowy oraz podejmowania akcji określonych poniżej. Siła ludzka zaś określa, ile wojska możemy zrekrutować.

Jeśli chodzi o poszczególne zawody, to ich przydatność w danym państwie będzie zależeć od jego charakteru i sytuacji w regionie.

Dyplomaci oczywiście potrzebni są każdemu władcy do zawierania traktatów, wypowiadania wojen i innych akcji na tym szczeblu. Misjonarzy potrzeba przede wszystkim w krajach wielokulturowych, w których występują różne religie i nie da się każdej z nich tolerować. Długie, kosztowne i nie zawsze skuteczne misje mające na celu doprowadzenie zbłąkanych prowincji na łono właściwej wiary mogą być jedyną szansą uzyskania pokoju społecznego. Koloniści służą przede wszystkim państwom prowadzącym podbój Afryki oraz Ameryki. Hiszpania, Portugalia, Francja czy Anglia niewątpliwie będą ich potrzebować do rozwijania swych kolonii oraz punktów handlowych. Kolonizacja to proces niezwykle zyskowny, choć wymaga cierpliwości i sporych nakładów finansowych. Wreszcie kupcy rywalizują ze sobą w centrach handlu i poprzez kasowanie konkurencji potrafią przynosić naprawdę spore zyski. W tej dziedzinie spełnić mogą się raczej wszyscy. Wysoki poziom technologii handlowych w połączeniu z nastawieniem ustrojowym na wolny handel może nam pozwolić na wysyłanie wielu kupców w krótkich odstępach czasu do różnych ośrodków. Osiągnięcie monopolu w danym centrum pozwoli zwielokrotnić nasze dochody z tej gałęzi ekonomii.

Europa Universalis II - dyplomacja
Aspekt międzynarodowy w EU2 został wyraźnie zarysowany. Sprawna dyplomacja często jest kluczem do zwycięstwa.

Polityka zagraniczna

Wojna

Wspomniałem już o dyplomacji. W Europa Universalis II stanowi ona jeden z kluczowych elementów rozgrywki. Podboje odbywają się generalnie na dwóch płaszczyznach: militarnej i właśnie dyplomatycznej. Na początku dochodzi do wypowiedzenia wojny. Wypada mieć do niej słuszny powód, tzw. casus belli, w przeciwnym razie oberwie nasza stabilność. Negocjacje pokojowe trwać mogą praktycznie od samego początku konfliktu, ponieważ strony wysyłają sobie wzajemnie różne propozycje zakończenia konfliktu. Oprócz rekompensaty w złocie dopuszczalne jest także żądanie/oddanie poszczególnych prowincji czy zażądanie prawa przemarszu przez obce terytorium. Jeżeli wojna doprowadziła do całkowitego triumfu jednego z państw walczących, może ono żądać zmiany wiary, złożenia hołdu lennego, a nawet aneksji, czyli całkowitego przejęcia kraju i jego zniknięcia z mapy świata.

Europa Universalis II - walka
Bitwy w tej grze to chleb powszedni. Warto dbać o wysokie morale naszych żołnierzy.
Bitwy

W tym miejscu wypada wspomnieć trzy słowa na temat samej walki. Jeśli chodzi o wojsko lądowe, w grze dostępne są jednostki piechoty (trzon naszej armii), kawalerii (znakomite do szybkich ataków) i artylerii (przydatne do oblężeń). Wynik bitew zależy od ilości armii, a także technologii wojskowych, wydatków na armię, stosunku ilość/jakość w polityce wewnętrznej, zdolności dowódcy i czynników losowych. Bitwę wygrywa ten, kto zlikwiduje armię przeciwnika lub doprowadzi ją na skraj załamania morale, zmuszając do wycofania. Przy tym należy podkreślić, że walki rozstrzygane są automatycznie, a my możemy jedynie przyglądać się zmieniającym dynamicznie parametrom stron. Podboje prowincji mogą odbyć się w drodze szturmu bądź oblężenia prowadzącego do wyczerpania obrońców. Wybór strategii powiązany jest z naszym wyborem co do doktryny ofensywnej lub defensywnej.

Europa Universalis - oblężenie
Prowincje zdobywać można szturmem lub poprzez wyniszczające oblężenia.
Relacje pokojowe

Oprócz wojen naturalnie dyplomacja polega też na przeprowadzaniu licznych akcji pokojowych, takich jak podpisywanie traktatów handlowych, wymiana odkryć, udzielanie pożyczek czy zawieranie sojuszy. Istotna jest przy tym relacja pomiędzy państwami, wyrażona w punktach od -200 do +200. Im gorsze stosunki, tym wyższe prawdopodobieństwo wojny a niższe zawarcia umowy. Na stosunki wpływać możemy wysyłając dary bądź też w drugą stronę – stosując groźby czy obelgi. Jeżeli nasz sojusznik, z którym uprzednio zawarliśmy królewski mariaż, jest z nami w wyjątkowo dobrych stosunkach, to jest możliwość zaproponowania mu wejścia w stosunek lenny. Następnie naszych wasali można anektować na drodze pokojowej. Musimy jednak posiadać odpowiednio dużą przewagę terytorialną, militarną i technologiczną, by dokonać tego typu operacji. Należy też pamiętać, że aneksja – tak pokojowa, jak i zbrojna – wpływa bardzo negatywnie na nasze stosunki z innymi państwami. Dlatego też warto spokojnie planować kolejne ruchy polityczne, aby nie wpakować się w konflikt nie do wygrania.

Europa Universalis II - aneksja
Anektując dany kraj, psujemy automatycznie stosunku z państwami dzielącymi religie państwa podbijanego.

Administracja terytorialna

Następny element rozgrywki w Europa Universalis II to administracja prowincjami. Rozbudowa nie jest zbyt skomplikowana, sprowadza się do postawienia podstawowych budynków (poborca, sędzia, gubernator), ewentualnej manufaktury, stoczni, obozu wojskowego oraz rozbudowy zabudowań obronnych. W prowincjach także rekrutujemy armię, tak lądową, jak i morską. Z każdej ziemi pozyskujemy pieniądze z podatków, zyski z produkcji i handlu, a także siłę ludzką do rekrutacji wojsk. Należy jednak uważać na ryzyko buntu, zależne od stabilności, czasu trwania kampanii wojennej, relacji wyznania do jego tolerancji, nacjonalizmów lokalnych i innych czynników. Bunty w prowincjach w tej grze stanowią nieraz znacznie poważniejsze zagrożenie od przeciwników z innych państw. Dlatego warto mieć zawsze kilka oddziałów do pacyfikowania zbrojnych powstań.

Europa Universalis II - prowincje
Prowincje stanowią źródło naszego bogactwa oraz potencjału militarnego.

Spryt, taktyka i szybkie reagowanie

Ogólnie rzecz biorąc gra ma charakter dynamiczny. Podczas zabawy otrzymujemy multum komunikatów systemowych (od nas zależy, które będziemy chcieli otrzymywać). Gracz zmuszony jest z jednej strony do skrupulatnego planowania kolejnych poczynań miesiąc po miesiącu, a z drugiej do sprawnego reagowania na zmieniającą się – nieraz z nagła – rzeczywistość. Każda decyzja ma znaczenie. W związku z tym wprowadzono możliwość zmiany prędkości rozgrywki, a także pauzy z opcją wydawania rozkazów. Kiedy prowadzimy wielką kampanię wojenną warto więc na moment zatrzymać grę, a następnie wydać poszczególne komendy zgodnie z obraną strategią.

Elementy historyczne w Europa Universalis II

Jak już wspominałem, produkcja raczy nas pewnymi elementami o charakterze historycznym. W związku z tym często pojawiają się rzeczywiste wydarzenia, na które będziemy zmuszeni odpowiednio reagować. Czy zawrzemy statut piotrkowski? Czy przystąpimy do Ligi Weneckiej? Czy przeniesiemy stolicę z Ankary do Konstantynopola? Wybór zależy od nas, lecz musimy się liczyć z konsekwencjami, nieraz bardzo poważnymi. Podoba mi się w Europa Universalis II fakt, że często żadna decyzja nie jest tak do końca dobra i musimy wybierać pomiędzy większym a jeszcze większym złem ;-). Co więcej, nie zawsze na pierwszy rzut oka widać, które rozwiązanie jest optymalne. W efekcie ta konwencjonalna oczywiście próba odwzorowania realiów nowożytności jest całkiem udana. Kolejnym dobrym pomysłem było pozostawienie graczom do wyboru kilku kampanii historycznych. Rozpocząć więc zabawę możemy w Wieku Odkryć, Wieku Handlu, a nawet dopiero od kampanii napoleońskiej.

Misje poboczne

Za nasze poczynania uzyskujemy punkty, zarówno dodatnie, jak i ujemne. Oprócz działań czysto wojennych, dyplomatycznych i ekonomicznych dostać się można także za wykonywanie określonych misji. Zadania te mają charakter fakultatywny, jednak jeżeli już się zdecydujemy, wiąże nas limit czasowy. Najczęściej polegają one na utrzymaniu danej prowincji, podbiciu określonej ziemi, zawarciu mariażu, aneksji czy shołdowaniu państwa czy dokonaniu odkrycia geograficznego. Jest to dodatkowe uzupełnienie zabawy, które może uatrakcyjnić rozgrywkę, ale równie dobrze obejdziemy się i bez tych misji.

Europa Universalis II - punkty
Punktacja końcowa EU2

Patchujcie grę!

Wspomnieć wypada jeszcze o wielkim patchu do Europa Universalis II. Pudełkowa bowiem wersja gry nie należy bynajmniej do idealnych. Dlatego wypada pobrać z sieci łatkę 1.09 oraz ewentualnie patche poprzedzające. Oprócz poprawek sztucznej inteligencji (Polska i Węgry wreszcie się zaczynają rozwijać) pojawia się znacznie więcej wydarzeń historycznych, często bardzo szczegółowych. Poprawiono także mapy i podział prowincjonalny, zmieniono herby państw, pojawiło się więcej krajów i wasali możliwych do wyzwolenia. Gra została także przeniesiona do wyższej rozdzielczości.

Podsumowując Europa Universalis II stanowi tytuł obowiązkowy dla osób łączących pasje strategiczne z historycznymi. Ogólny koncept oraz najważniejsze elementy rozgrywki zostały później przeniesione na grunt części trzeciej i czwartej, które osiągnęły jeszcze większą popularność i stopień zaawansowania. EU2 to swego rodzaju szkielet serii. Podobnie jak i inne gry Paradoxu znakomicie nadaje się do zabawy wieloosobowej przez sieć. Całość doznań pogłębia wspaniała ścieżka dźwiękowa, złożona z rozpoznawalnych utworów muzyki klasycznej.

+ przejrzystość mapy i interfejsu,
+ duża dynamika rozgrywki wymagająca zmysłu strategicznego,
+ złożona siatka współczynników oraz operacji możliwych do wykonania w grze,
+ elementy quasi-historyczne w połączeniu z możliwością zmiany biegu dziejów Europy i świata,
+ znakomita ścieżka dźwiękowa (w tym Bach, Beethoven, Mozart).
– ograniczone możliwości rozwoju nie-europejskich państwa,
– zbyt prymitywny system stabilności (bunty potężniejsze od imperiów),
– niedokładne i niekompletne mapy,
– niedoskonały system religii i misjonarstwa, kolonizacji czy handlu (te aspekty rozkwitają dopiero w Europa Universalis III i IV).

Dodaj komentarz

1 Comment